KAMUDA ENERJİ PERFORMANS SÖZLEŞMELERİ UYGULAMASINDA İLK ADIM: ENERJİ ETÜDÜ VE ETÜT RAPORU

Kamuda enerji verimliliğinin artırılması amacıyla 21.03.2018 tarihli ve 7103 sayılı Kanun ile 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu’nda bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bahse konu düzenlemeler ile “enerji performans sözleşmeleri”, uygulama projesi sonrasında sağlanacak enerji tasarruflarının garanti edildiği ve yapılan harcamaların uygulama sonucu sağlanacak tasarruflarla ödenmesi esasına dayanan sözleşmeler olarak mevzuatta tanımlanmıştır. Ayrıca genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının enerji giderleri ve tüketimlerini düşürmek amacıyla enerji performans sözleşmeleri yapabilmelerine imkân verilmiş ve bunun uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, 21.08.2020 tarihli ve 31220 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2850 sayılı Kamuda Enerji Performans Sözleşmelerine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Cumhurbaşkanı Kararı ile tespit edilmiştir.

Cumhurbaşkanı Kararı’nda kamuda enerji performans sözleşmelerinin uygulanması ile ilgili bazı hususların Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından çıkarılacak bir Tebliğ ile belirleneceği belirtilmiş olup, bu kapsamda Bakanlık tarafından hazırlanmış olan Kamuda Enerji Performans Sözleşmelerinin Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (“Tebliğ”) 15.04.2021 tarihli ve 31455 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Tebliğ ile genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının enerji tüketimlerini veya enerji giderlerini düşürmek üzere akdedecekleri enerji performans sözleşmeleri kapsamında; etüt raporlarının hazırlanması, ihale hazırlıklarının yapılması, tekliflerin alınması, açılması, değerlendirilmesi ve sonuçlandırılması, Net Bugünkü Değerin hesaplanabilmesi, tasarrufların ölçümü ve doğrulanmasına ilişkin usul ve esaslar ile isteklilerde aranacak teknik ve mali yeterlikler, ihalede esas alınan sözleşme taslağı, şartname taslağı, etüt raporu ve tasarruf doğrulama raporu formatları belirlenmektedir. Bu çerçevede Tebliğ, kamu kurumlarında yapılacak enerji performans sözleşmelerinin uygulanmasına yönelik ihaleleri kapsamaktadır.

Tebliğ kapsamında enerji performans sözleşmesi uygulamak isteyen idareler, öncelikle bir etüt yaptırmak ve etüt raporu hazırlamak veya hazırlatmakla yükümlüdür. Bu çalışmada kamuda enerji performans sözleşmelerinin uygulanmasının bu ilk aşaması ele alınacaktır.

Etütler ve Etüt Raporu

Tebliğ’de, “etüt” ve “etüt raporu” kavramları Cumhurbaşkanı Kararına paralel olarak tanımlanmıştır. Buna göre etüt, “enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik imkânların ortaya çıkarılması için yapılan ve bilgi toplama, ölçüm, değerlendirme ve raporlama aşamalarından oluşan çalışmaları” ve etüt raporu, “etüt kapsamında hesaplanan enerji tasarruf potansiyellerini ve bu potansiyellerin geri kazanılmasına yönelik enerji verimliliği önlemlerini ölçüm, hesap ve piyasa araştırmaları ile belirleyen çalışmaları içeren nihai halini almış raporu” ifade etmektedir.  Tebliğ’de etütler ve etüt raporları konusu 6. maddede düzenlenmiş olup hüküm şöyledir:

“MADDE 6 –  (1) Enerji performans sözleşmesi uygulamak isteyen idareler, öncelikle etüt raporunu hazırlar veya ihale öncesinde tabi oldukları satın alma prosedürlerine uygun olarak hazırlatır. İdareler, etüt raporlarını etüt-proje sertifikalı personele sahip olması durumunda kendileri hazırlayabilir veya ilgili alanda Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş enerji verimliliği danışmanlık şirketlerine hazırlatabilir. Binalar için etüt raporları, Ek-1’de yer alan enerji verimliliği etüt raporu formatına uygun olarak hazırlanır. Bina harici sanayi, hizmet, tarım, ulaştırma, enerji ve benzeri uygulama alanları için hazırlanacak etüt raporlarında format üzerinde işin mahiyetine uygun değişiklikler ilgili idare tarafından yapılabilir.

(2) Etüt raporlarında, referans enerji tüketimi TS ISO 50006 standartlarına uygun olarak hesaplanır. İklim verileri, çalışma süreleri, kullanıcı/faydalanan sayıları, işletme parametreleri ve diğer ayarlamaya esas referans veriler belirlenir.

(3) Etüt raporlarında, referans enerji tüketiminin belirlenmesinde kullanılan veriler, ihale ilan tarihinden bir önceki yılı da içerecek şekilde tercihen geriye doğru en az ardışık 3 yılı kapsamalıdır.”

Bu madde düzenlemesi çerçevesinde, konu aşağıdaki başlıklarda incelenebilir:

Etüt raporlarını kim hazırlayacaktır?

Enerji performans sözleşmesi uygulamak isteyen idarelerin, etüt raporlarının hazırlanmasında iki seçenekleri bulunmaktadır. Bu kapsamda ilgili idareler etüt-proje sertifikalı personele sahip olmaları kaydıyla etüt raporlarını kendileri hazırlayabilecekleri gibi Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş enerji verimliliği danışmanlık şirketlerine de hazırlatabileceklerdir. Etüt-proje sertifikalı personele sahip olmayan idareler her halükarda etüt raporlarını, Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş enerji verimliliği danışmanlık şirketlerine hazırlatacaklardır.  Etüt raporlarının Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş enerji verimliliği danışmanlık şirketlerine hazırlatılması halinde ise ilgili idarelerin ihale öncesinde tabi oldukları satın alma prosedürüne uygun olarak etüt raporlarının hazırlatılması gerekmektedir.

27.10.2011 tarihli ve 28097 Resmi Gazete’de yayımlanan Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmeliğe göre, etüt-proje sertifikası,  “bina ve/veya sanayi sektörlerinde eğitim, etüt, danışmanlık ve verimlilik artırıcı proje hizmetlerini yürütebilmeleri için Bakanlık veya yetkilendirilmiş kurumlar tarafından verilen belge” olarak tanımlanmış olup, bu kapsamdaki eğitimlere mühendislik alanında en az lisans düzeyinde eğitim almış kişiler kabul edilmektedir. Eğitimlere ilişkin diğer hususlar bahse konu Yönetmeliğin 12. maddesinde düzenlenmiştir. Ayrıca Bakanlığın eğitim ve sertifikasyon süreçlerine ilişkin Enerji Verimliliği Eğitim Ve Sertifikalandırma Faaliyetleri Hakkında Tebliği de 18 Eylül 2012 tarihli ve 28415 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.

Tebliğ’de enerji verimliliği danışmanlık şirketleri, “5627 sayılı Kanun kapsamında şirket olarak tanımlanan ve enerji verimliliği hizmetlerini yürütmek üzere yetki belgesi verilen şirketler” olarak tanımlanmıştır. Bu maddenin göndermesiyle 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu’nda ise şirketin, “Enerji İşleri Genel Müdürlüğü veya yetkilendirilmiş kurumlar ile yaptıkları yetkilendirme anlaşması çerçevesinde, enerji verimliliği hizmetlerini yürütmek üzere yetki belgesi verilen enerji verimliliği danışmanlık şirketleri” olarak tanımlandığı görülmektedir.

5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu’nun enerji verimliliği hizmetlerinin yürütülmesine yönelik yetkilendirmelere ilişkin “Yetkilendirmeler” başlıklı 5. maddesinde göre;  şirketlere eğitim, etüt, danışmanlık ve uygulama faaliyetlerini yürütmek üzere Enerji İşleri Genel Müdürlüğü ve/veya yetkilendirilmiş kurumlar tarafından yetki belgesi verilir. Bu belgeler 5627 sayılı Kanun ve ilgili yönetmeliklerde belirlenen usûl ve esaslara aykırı bir durum olmadıkça her beş yılda bir yenilenir. Yetkilendirilmiş kurumlar ve şirketler, Genel Müdürlük tarafından kamuoyuna duyurulur.

Enerji verimliliği hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin yetkilendirmeler konusunda, 27.10.2011 tarihli ve 28097 Resmi Gazete’de yayımlanan Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelikte de düzenlemeler bulunmaktadır. Ayrıca enerji verimliliği ile ilgili eğitim, etüt, proje ve danışmanlık hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, üniversitelerin, makina mühendisleri odasının, elektrik mühendisleri odasının ve enerji verimliliği danışmanlık şirketlerinin yetkilendirilmesinde uygulanacak usul ve esasların düzenlendiği Enerji Verimliliği Hizmetlerini Yürütecek Kurum ve Kuruluşlara Yetki Belgesi Verilmesi Hakkında Tebliğ de 25.07.2012 tarihli ve 28364 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Etüt raporları hangi formatta hazırlanacaktır?

Tebliğ’de etüt raporlarının hangi formatta düzenleneceği de ortaya konulmuştur. Bu çerçevede binalar için etüt raporları, Tebliğ’in Ek 1. bölümünde belirtilen enerji verimliliği etüt raporu formatına uygun olarak hazırlanacaktır. Binalar dışındaki sanayi, hizmet, tarım, ulaştırma, enerji ve benzeri uygulama alanları için hazırlanacak etüt raporlarında ise Tebliğ’e ekli bahse konu format üzerinde işin mahiyetine uygun değişiklikler ilgili idare tarafından yapılabilecektir.

Tebliğ’in ekinde yer alan Enerji Etüt Raporlarının Hazırlanması ile İlgili Diğer ve Genel Hususlar bölümünde (Ek 1/1) rapor formatında yer almasa da binaların ısıtma, iklimlendirme, havalandırma ve soğutma sistemleri, bina yapısı ve yalıtım uygulamalarının incelenmesi ve elektrik bölümlerindeki diğer sistemlere yönelik enerji etüt çalışması yapılması gereğine vurgu yapılmıştır.

Referans enerji tüketimi nasıl belirlenecektir?

Etüt raporları kapsamında, enerji performans sözleşmelerinde kullanılmak üzere etüt yapılan bina, tesis veya hizmetin referans enerji tüketiminin belirlenmesi gerekmektedir. Tebliğ’e göre referans enerji tüketimi, “TS ISO 50006 standardına uygun olarak hesaplanan, uygulama alanının belirli şartlar altında tükettiği enerji miktarını” ifade etmektedir.

Tebliğ’in Ek 1. bölümünde de ifade edildiği gibi referans enerji tüketimi ve maliyeti, bu tüketim ve maliyeti etkileyen parametreler, tasarrufların ölçülmesi ve değerlendirilmesi için kullanılacak yöntemler ve gerekli olması halinde yapılacak düzeltme/uyarlama işlemlerine dair hususlar ile ilgili hesaplamaları da içerecek şekilde ayrıntılı olarak açıklanacaktır.

Etüt raporlarında, referans enerji tüketimi iklim verileri, çalışma süreleri, kullanıcı/faydalanan sayıları, işletme parametreleri ve diğer ayarlamaya esas referans koşullar altında belirlenecektir. Referans enerji tüketiminin belirlenmesinde kullanılan verilerin, ihale ilan tarihinden bir önceki yılı da içerecek şekilde tercihen geriye doğru en az ardışık 3 yılı kapsaması gerekmektedir.

Sonuç olarak; enerji performans sözleşmesi uygulaması yapmak isteyen idarelerin öncelikle etüt çalışması yapılması ve etüt raporu hazırlanması sürecini başlatmaları gerekmektedir. Enerji-etüt sertifikası sahibi personeli olan idareler bu süreci bünyelerinde gerçekleştirebilme imkânına sahip iken diğer idareler enerji verimliliği danışmanlık şirketlerine etüt raporlarını hazırlatmak durumundadırlar. Bunu takiben enerji performans sözleşmesine konu olacak bina, tesis, araç, benzeri taşınır ve taşınmazlar veya hizmetler açısından bir enerji etüdü yapılacak ve Tebliğ’in ekinde yer alan format çerçevesinde etüt raporu hazırlanacak ve referans enerji tüketimi miktarları belirlenecektir.