ELEKTRİK PİYASASINDA HİBRİT ELEKTRİK ÜRETİMİNE GEÇİŞ
Giriş
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından yapılan, 08.03.2020 tarihli ve 31062 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan ve 01.07.2020 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülen Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğindeki (“Yönetmelik”) değişiklik ile “birden çok kaynaklı elektrik üretiminin” önü açılmıştır.
Bu düzenleme öncesinde aynı sahada yalnızca bir çeşit kaynaktan elektrik üretimi için lisans verilmekte iken, bu düzenlemeyle şebekeye aynı bağlantı noktasından bağlanan birden fazla enerji kaynağından elektrik üretilmesi mümkün hale gelmiştir.
Yönetmelik değişikliğinde, birden çok kaynaklı elektrik üretimi tesisleri kapsamında; birleşik yenilenebilir elektrik üretim tesisleri, birleşik elektrik üretim tesisleri, destekleyici kaynaklı elektrik üretim tesisleri ve birlikte yakmalı elektrik üretim tesisleri sayılmıştır. Bu yazıda bunlardan “birleşik elektrik üretimi” ve “birleşik yenilebilir elektrik üretimi” ele alınmıştır.
Birleşik/Birleşik Yenilenebilir Elektrik Üretimi
Yeni düzenlemede, “birleşik elektrik üretim tesisi”, şebekeye aynı bağlantı noktasından bağlanan birden fazla enerji kaynağından elektrik üretmek amacı ile kurulan tek bir elektrik üretim tesisi şeklinde tanımlanmıştır.
“Birleşik yenilenebilir elektrik üretim tesisi” ise, şebekeye aynı bağlantı noktasından bağlanan tamamı yenilenebilir birden fazla enerji kaynağından elektrik üretmek amacı ile kurulan tek bir elektrik üretim tesisi şeklinde tanımlanmıştır.
Bu değişiklik sonrasında, birden fazla ve farklı üretim kaynağı aynı saha içinde ve aynı şebeke alt yapısına bağlı olarak elektrik üretilebilecek ve bunlara ilişkin tesisler kurulabilecektir.
Birden çok kaynaklı elektrik üretim tesislerinde önlisans veya lisans başvurusunda tercih edilen kaynak “ana kaynak” olarak adlandırılmaktadır. Birden çok kaynaklı elektrik üretim tesislerinde önlisans veya lisans başvurusunda kullanılan ana kaynak türünde olmamak üzere, ana kaynak dışındaki diğer kaynak ya da kaynaklar ise “yardımcı kaynak” olarak adlandırılmaktadır.
Önlisans Başvuruları ve Değerlendirme Süreci
Birleşik/Birleşik yenilenebilir elektrik üretimi tesisleri önlisans başvuruları ve değerlendirme süreçleri kural olarak tek kaynaktan elektrik üretimi için yapılan başvuru ve değerlendirmelerden farklı olmayacaktır. Ancak birleşik/birleşik yenilenebilir elektrik üretimi tesisleri için Yönetmelik değişiklikliğinde bazı ayrıksı hükümler getirilmiştir.
Yönetmeliğin 5. maddesi gereğince, Elektrik Piyasasında faaliyet göstermek isteyen tüzel kişi, faaliyetine başlamadan önce; kural olarak, her faaliyet için ve söz konusu faaliyetlerin birden fazla tesiste yürütülecek olması hâlinde, her tesis için ayrı lisans almak zorundadır. Ancak yapılan Yönetmelik değişikliği ile birden çok kaynaklı elektrik üretim tesisleri için bu açıdan bir istisna getirilmiştir. Buna göre, birden çok kaynaklı elektrik üretim tesislerinde kullanılan yardımcı kaynak ünitesi, ana kaynağa dayalı tesisin ünitesi olarak kabul edilir ve tesis tek bir önlisans veya lisans kapsamında değerlendirilir ve başvuru buna göre yapılır. Öte yandan, hiçbir koşulda yardımcı kaynak ana kaynağa dönüştürülemez.
Birleşik elektrik üretim tesisi ile birleşik yenilenebilir elektrik üretim tesisi önlisans başvurularında Yönetmeliğin 12. maddenin 5. fıkrasının (a), (b) ve (c) bendinde öngörülen sırasıyla teminat, şirket esas sermayesinin artırılması ve önlisans alma bedeli yükümlülükleri için ana kaynak ve yardımcı kaynak kurulu güçleri toplanarak ana kaynak üzerinden birlikte değerlendirilir.
Ön lisans başvurularının değerlendirilme sürecini düzenleyen Yönetmeliğin 15. maddesinin 3/ç fıkrasına göre; rüzgar veya güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kurmak için yapılan önlisans başvurularında, aynı bağlantı noktasına ve/veya aynı bağlantı bölgesine bağlanmak için ilan edilen kapasiteden daha fazla başvuru bulunması halinde ve/veya aynı sahaya birden fazla başvurunun bulunması halinde, başvurular arasından ilan edilen kapasite kadar sisteme bağlanacak olanları belirlemek için TEİAŞ tarafından yarışma yapılarak bağlantı kapasitesi kazanan başvurular belirlenir. Ancak Yönetmelik değişikliği ile birleşik elektrik üretim tesisi ile birleşik yenilenebilir elektrik üretim tesisi için yapılan önlisans başvurularının yardımcı kaynakları için söz konusu yarışma hükümlerinin uygulanmaması öngörülmüştür. Yönetmeliğin 15. maddesinin ön lisans başvurularının değerlendirilme sürecine ilişkin diğer hükümleri ise bahse konu üretim tesisleri için uygulama alanı bulacaktır.
Birden çok kaynaklı elektrik üretim tesisi kurmak amacıyla başvuruda bulunan önlisans sahibi tüzel kişiler, Yönetmeliğin önlisans süresi içerisinde tamamlanması gereken iş ve işlemleri düzenleyen 17. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarındaki yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. Bu yükümlülükler, kaynak bazında ayrı ayrı veya birlikte yerine getirilebilir.
Önlisans/Lisans Aşamasındaki Tesislerin Birleşik/Birleşik Yenilenebilir Elektrik Üretim Tesisine Dönüşümü
Yönetmeliğin önlisansın tadil edilmesini düzenleyen 18. maddesine ve lisansın tadil edilmesini düzenleyen 24. maddesine eklenen hükümler gereğince önlisansa/lisansa konu üretim tesisinin birden çok kaynaklı elektrik üretim tesisine dönüştürülmesi mümkündür. Buna göre bu yönde yapılan tadil başvurusu aşağıdaki koşulları taşıması halinde uygun bulunabilmektedir:
- a) Önlisansa/lisansa derç edilmiş sahanın dışına çıkılmaması,
- b) Önlisansa/lisansa derç edilmiş tesis toplam elektriksel kurulu gücünün değişmemesi,
- c) Önlisansa/lisansa derç edilmiş mevcut bağlantı şekli ile bağlantı noktası ve gerilim seviyesinin değişmemesi,
ç) Yardımcı kaynağı rüzgar veya güneş enerjisine dayalı olan önlisanslar/lisanslar için yardımcı kaynaklara ilişkin Enerji İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan teknik değerlendirmenin uygun olması,
- d) Hidroelektrik kaynaklara dayalı önlisanslar/lisanslar için DSİ tarafından uygun görüş verilmesi, hidroelektrik kaynaklara dayalı tesislerin kanal yüzeylerinde veya rezervuar alanında azami su kotu ile işletme kotu arasında kalan yerlerde kurulacak güneş enerjine dayalı üniteler için DSİ ile kiralama sözleşmesinin yapılmış olması.
Uygun bulma Kurul kararının tebliğ tarihinden itibaren Kurul kararında belirlenen süre içerisinde, Yönetmeliğin 18. maddesinin beşinci fıkrasında ve 24. madddesinin dördüncü fıkrasında belirlenen yükümlülüklerin tamamlanması ve rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisleri için Teknik Etkileşim İzni belgesinin alınması amacıyla ilgili kurumlara başvuru yapıldığına ilişkin belgenin Kuruma sunulması kaydıyla önlisans/lisans tadili yapılır.
YEK Destekleme Mekanizmasından (YEKDEM) Yararlanma
08.03.2020 tarihli ve 31062 sayılı Resmi Gazete’de ayrıca Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi Ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik değişikliği de yayınlanmıştır. Bahse konu değişikliğin de 01.07.2020 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülmüştür.
Buna göre, birleşik yenilenebilir elektrik üretim tesisinde üretilerek sisteme verilen net enerji miktarı, üretim tesisinde kullanılan yenilenebilir enerji kaynakları için belirlenen fiyatlardan en düşük olanı üzerinden ve tesisin kalan süresi için YEKDEM kapsamında değerlendirilir.
YEKDEM kapsamındaki üretim tesislerinin, tamamı yenilenebilir olmak üzere birleşik yenilenebilir elektrik üretim tesisine dönüştürülmesi durumunda, söz konusu tesisin YEKDEM yararlanma süresinde değişiklik yapılmaz.
Teminat İadesi
Yönetmeliğin 45. maddesinde, önlisans ve lisans başvuruları sırasında EPDK’ya sunulan teminatların hangi hallerde iade edileceği ya da irat kaydedileceği düzenlenmiştir.
Yönetmelik değişikliği ile getirilen düzenleme gereğince, birleşik elektrik üretim tesisi ile birleşik yenilenebilir elektrik üretim tesisinde yardımcı kaynağa dayalı olarak kurulan ünitenin, ana kaynağa dayalı ünite işletmeye geçmeden önce işletmeye geçmesi halinde; yardımcı kaynağa dayalı ünite için Kuruma sunulan teminat, ana kaynağa dayalı ünite işletmeye geçinceye kadar iade edilmez.
