DOĞAL GAZ PİYASASINDA YENİ BİR MEKANİZMA: SON KAYNAK TEDARİKİ

Dünya enerji kaynakları içindeki payı gittikçe artan bir enerji kaynağı olan doğal gaz, uluslararası alanda önemli ticaret akımlarına konu olmaktadır. Gelişmekte olan ve enerji ihtiyacı hızla artan bir ülke olarak Türkiye açısından ise doğal gaz, hızlı ve sürdürülebilir ekonomik gelişmenin önemli unsurlarından birini teşkil etmektedir.

Ülkemizde doğal gaz piyasasındaki iş ve işlemler ile faaliyetler esas itibariyle 18.04.2001 tarihli ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu (“Kanun”) ve 07.09.2002 tarihli ve 24869 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Doğal Gaz Piyasası Lisans Yönetmeliği (“Yönetmelik”) çerçevesinde yürütülmektedir.

Bu yazıda, 02.12.2020 tarihli ve 31322 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7257 sayılı “Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” (“7257 sayılı Kanun”) ile doğal gaz piyasasına getirilen yeni bir mekanizma olan “son kaynak tedariki” konusu ele alınacaktır.

Ülkemizde elektrik üretim ve arzında hâlihazırda uygulanmakta olan bu mekanizma dünyanın gelişmiş doğal gaz piyasalarında da uygulama alanı bulmaktadır.

Son Kaynak Tedariki Nedir?

7257 sayılı Kanun ile doğal gaz piyasası özelinde yapılan değişikliklere bütüncül bir açıdan bakıldığında; doğal gaz alanında oluşan küresel ve bölgesel gelişmeler ve uluslararası piyasalardaki dinamiklerin göz önünde bulundurularak; enerjinin, nihai tüketiciye sürekli, sürdürülebilir, çevre ile uyumlu, kaliteli, güvenli ve en düşük maliyetlerle arzının hedeflendiği söylenebilir.

Bu çerçevede 7257 sayılı Kanun ile Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3. maddesine (44) numaralı bent olarak “son kaynak tedariki” tanımı eklenmiştir. Buna göre son kaynak tedariki, “Tüketicilere sözleşme süresi içerisinde doğal gazı tedarik etmekte olan şirketlerin iflası, lisanslarının iptal edilmesi ve/veya organize toptan doğal gaz satış piyasası çerçevesinde yükümlülüklerini yerine getirmemesi sonucunda temerrüde düşmesi gibi nedenlerle doğal gaz tedarik edilemeyen veya serbest tüketici olma hakkına sahip olduğu halde gaz tedariki sağlanamayan tüketicilere Kurul tarafından belirlenen yöntem çerçevesinde yetkilendirilen lisans sahiplerince gaz arzı sağlanmasını” ifade etmektedir. Yapılan bu düzenleme yükümlülüğünü yerine getirmeyen/getiremeyen lisans sahiplerinin olması durumunda, sistem işleyişini aksatmayarak tüketicilerin doğal gaz arz güvenliğinin ve bu çerçevede enerjinin nihai tüketiciye sürekli ve sürdürülebilir bir şekilde tedarikinin sağlanmasına dönüktür.

7257 sayılı Kanun ile ayrıca, Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası (OTSP) kavramı “Doğal gaz sisteminden yararlanan lisans sahiplerince doğal gazın alım-satımının ve dengeleme işlemlerinin yapıldığı piyasalar, ileri tarihli fiziksel teslimat gerektiren doğal gaz piyasaları ve Kurul tarafından belirlenen diğer doğal gaz piyasası işlemlerinin gerçekleştirildiği, Kurul tarafından düzenlenen piyasa” olarak tanımlanmıştır. Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasasının faaliyete geçmesiyle birlikte ülkemiz doğal gaz piyasası derinliğinin daha da artacağı değerlendirildiğinden, yükümlülüğünü yerine getirmeyen/getiremeyen lisans sahiplerinin olması durumunda, sistem işleyişinin aksamaması amacıyla Kanuna “son kaynak tedariki” tanımının eklenmesi suretiyle yeni bir mekanizma geliştirilmesi ve doğal gaz arzında sürekliliğin sağlanmasının amaçlandığı görülmektedir.

Kanuna getirilen bu tanıma göre son kaynak tedariki çerçevesinde;

• Sözleşme süresi içerisinde doğal gazı tedarik etmekte olan şirketlerin iflası, lisanslarının iptal edilmesi ve/veya organize toptan doğal gaz satış piyasası çerçevesinde yükümlülüklerini yerine getirmemesi sonucunda temerrüde düşmesi gibi nedenlerle doğal gaz tedarik edilmemesi veya
• Serbest tüketici olma hakkına sahip olduğu halde gaz tedariki sağlanamaması,

durumunda ilgili tüketicilere Kurul tarafından belirlenen yöntem çerçevesinde yetkilendirilen lisans sahiplerince doğal gaz arzı sağlanacaktır.

Doğal Gaz Piyasası Kanunu Bağlamında Son Kaynak Tedariki Kimleri Kapsıyor?

Yönetmeliğin 4. maddesinde serbest tüketicinin ve serbest olmayan tüketicinin (abone) tanımı yapılmıştır. Buna göre;

• Serbest Tüketici: Yurt içinde herhangi bir üretim şirketi, ithalat şirketi, dağıtım şirketi veya toptan satış şirketi ile doğal gaz alım-satım sözleşmesi yapma serbestisine sahip gerçek veya tüzel kişiyi,
• Serbest Olmayan Tüketici (abone): Doğal gazı kendi kullanımı için dağıtım şirketlerinden almak zorunda olan gerçek veya tüzel kişiyi,

ifade etmektedir. Doğal Gaz Piyasası Kanunu’na eklenen son kaynak tedariki yukarıda tanımı yapılan her iki grup tüketiciyi de kapsamaktadır.

Son Kaynak Tedarikçisi ve Son Kaynak Tedarik Bedeli Nasıl Belirlenecektir?

7257 sayılı Kanun ile Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nun 7/1-a maddesine eklenen bentte; sözleşme süresi içerisinde doğal gazı tedarik etmekte olan şirketler tarafından doğal gaz tedarik edilemeyen veya serbest tüketici olma hakkına sahip olduğu halde gaz tedariki sağlanamayan tüketicilere gaz arzı sağlamak üzere Kurul tarafından bir veya birden fazla lisans sahibinin son kaynak tedarikçisi olarak yetkilendirilebileceği ve son kaynak tedarikçisi ile son kaynak tedarik bedelinin belirlenmesine ilişkin usul ve esasların yine Kurul tarafından belirleneceği hükme bağlanmıştır.

Bu düzenleme çerçevesinde, yetkilendirilecek bir veya birden fazla lisans sahibinin ve son kaynak tedarik bedelinin belirlenmesine ilişkin usul ve esasların Kurul tarafından belirlenmesini takiben uygulamaya geçileceği söylenebilir.

Sonuç

7257 sayılı Kanun ile getirilen “son kaynak tedariki”, doğal gaz piyasasında serbest ve serbest olmayan olmak üzere tüm tüketicileri kapsayacak şekilde düzenlenmiş olup, yükümlülüğünü yerine getirmeyen/getiremeyen lisans sahiplerinin olması durumunda, sistem işleyişinin aksamaması ve doğal gaz arz güvenliğinin sağlanması amacıyla son kaynak tedariki şirketleri aracılığıyla ilgili tüketicilere doğal gaz tedarikinin sağlanması öngörülmüştür. Son kaynak tedariki şirketlerinin ve son kaynak tedariki bedelinin belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar ise Kurul tarafından belirlenecektir.

Bu bağlamda, tüketicilere doğal gaz arzı sağlayan tedarikçi şirketlerin iflası veya lisans iptali gibi bir nedenle gaz arzına devam etmemeleri/edememelerinden dolayı tüketicilerin gaz arzının kesilmesi ve mağdur olmaları gibi olumsuz sonuçlar doğması karşısında; son kaynak tedarik mekanizması, bir tedarikçinin bu tüketicilere doğal gaz arzı sağlamasını zorunlu hâle getirmektedir. Böylece, sistem işleyişinin aksamaması sağlanacak ve tüketicilerin mağduriyeti önlenecektir.